Świadczenie nienależne – konsekwencje, obowiązek zwrotu i wyjątki

Wprowadzenie

Świadczenie nienależne to pojęcie z zakresu prawa cywilnego, które odnosi się do sytuacji, w której spełniono świadczenie bez uzasadnionej podstawy prawnej. Reguluje je artykuł 410 Kodeksu cywilnego, będący częścią przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu. Czytaj dalej:

Art.  410 k.c.  [Świadczenie nienależne]

Zgodnie z art. 410 Kodeksu cywilnego, świadczenie nienależne występuje, gdy:

• nie istnieje podstawa prawna  do jego spełnienia (np. przelew wykonano bez ważnej umowy),
• podstawa prawna odpadła (np. oświadczenie woli złożone pod wpływem błędu, podstępu, groźby),
• cel świadczenia nie został osiągnięty (np. zapłacono zaliczkę za towar, który nie został dostarczony).

Do przykładów należy między innymi przypadkowy przelew bankowy na niewłaściwe konto lub zapłata  za usługę, która nigdy nie została zrealizowana. Skutkiem tego, osoba, która otrzymała świadczenie nienależne, ma obowiązek jego zwrotu, chyba, że konsumowała je w dobrej wierze (np. środki zostały wydane na podstawowe potrzeby, a nie można ich zwrócić).

Obowiązek zwrotu – wyjątki

Zasadą jest, iż osoba, która otrzymała świadczenie nienależne, ma obowiązek jego zwrotu. Wynika to z faktu, że uzyskała korzyść majątkową bez podstawy prawnej. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy świadczenie zostało zużyte w dobrej wierze na codzienne potrzeby, a zwrot stałby się niemożliwy.

Dlaczego dobra wiara może mieć znaczenie?

Jeśli osoba, która otrzymała świadczenie niezależne:

• działała w dobrej wierze, czyli nie wiedziała, że nie ma praw do otrzymanych pieniędzy,
• zużyła świadczenie na podstawowe potrzeby (np. codzienne wydatki na życie),

to w niektórych przypadkach nie będzie miała obowiązku jego świadczenia, mówi o tym art. 409 k.c.